Polska - Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, 14 lutego 2002, V SA/Wa 1673/01,

Sąd uchylił zaskarżoną decyzję wskazując między innymi, że w postępowaniu administracyjnym nie wyjaśniono nowej okoliczności podniesionej przez skarżącego w odwołaniu, a mianowicie że grozi mu prześladowanie z powodu zawarcia w Polsce związku małżeńskiego z chrześcijanką oraz nie rozważono zasadności wniosku w świetle postanowień Artykułu 1D Konwencji Genewskiej. Sąd zarzucił Radzie, że pomimo, że nie zakwestionowała wiarygodności cudzoziemca, z góry wykluczyła, aby dla postępowania o nadanie statusu uchodźcyokoliczność małżeństwa mogła mieć znaczenie. Tego rodzaju stanowisko jest nieuzasadnione, jako, że zdarzenia, które mają miejsce po opuszczeniu kraju pochodzenia mogą uzasadniać nadanie statusu uchodźcynawet wówczas, gdy osoba ubiegająca się o status uchodźcyopuściła kraj pochodzenia z innych przyczyn. Konwencja Genewska udziela ochrony także tym osobom, w stosunku do których przesłanki nadania statusu uchodźcypowstały po opuszczeniu kraju pochodzenia /uchodźcysur place/. Przesłanki te najczęściej wprawdzie związane są ze zmianą sytuacji w kraju pochodzenia, ale nie można wyłączyć innych zdarzeń, które są ściśle związane z osobą ubiegającą się o status uchodźcyi mają miejsce po opuszczeniu kraju pochodzenia.

Sąd zarzucił także organom administracji, że w toku postępowania nie ustaliły, czy cudzoziemiec jest zarejestrowany w UNRWA jako uchodźca palestyński, w związku z czym nie rozważyły też zastosowania w jego sprawie art. 1D Konwencji.

Sąd zauważył, że treść art.1D Konwencji Genewskiej nie jest precyzyjna i nastręcza wiele sprzeczności interpretacyjnych, co jest widoczne zarówno w doktrynie jak i  w praktyce Rady do Spraw Uchodźców. Sąd wskazał między innymi, że w decyzji z 1999 Rada nadała status uchodźcy wnioskodawcy narodowości palestyńskiej uznając, że z powodu wieloletniego przebywania poza terenem działania UNRWAustała w stosunku do wnioskodawcy opieka tej organizacji i w związku z tym na podstawie Artykułu 1D zdanie drugie Konwencji wnioskodawca nabył automatycznie prawo do statusu uchodźcy.

Przywołując poglądy doktryny Sąd przeprowadził wnikliwą analizę stosowania art. 1D Konwencji wobec wnioskodawców narodowości palestyńskiej. Sąd wskazał, że zasadą jest indywidualna, a nie grupowa ocena przesłanek nadania statusu uchodźcy. Artykuł 1D stanowi wyjątek od tej zasady, albowiem w stosunku do całej grupy w zdaniu pierwszym wyłącza się stosowanie Konwencji, a w zdaniu drugim ipso facto przyznaje się ochronę na zasadach określonych w Konwencji. Status uchodźcy jest przyznawany osobom zagrożonym prześladowaniem, na skutek zdarzeń powstałych po ich wyjeździe z kraju pochodzenia, o ile zagrożenie to jest aktualne w chwili ustalania przez właściwe organy przesłanek do nadania statusu uchodźcy /uchodźcy sur place/. Z drugiej strony statusu odmawia się tym, którzy wprawdzie opuścili swój kraj pochodzenia z przyczyn uzasadniających nadanie statusu jednak nie  przyczyny te nie istnieją w momencie rozpatrywania żądania nadania statusu uchodźcy.

Sąd podkreślił też, że nie może podlegać wykładni rozszerzającej zasada wynikająca ze zdania drugiego art. 1D, że w stosunku do określonej w nim grupy ipso facto, a zatem automatycznie, nastąpi przyznanie statusu uchodźcy, bez względu na rzeczywiste potrzeby osób, które należą do tej grupy.

Powyższe uwagi uzasadniają wniosek, że pomiędzy pierwszym i drugim zdaniem Artykułu 1 ust. D Konwencji istnieje związek, w tym sensie, że możliwość stwierdzenia, że skarżący jest uchodźcą ipso facto na podstawie zdania drugiego powstaje w razie ustalenia, że skarżący jest uchodźcą palestyńskim, bezpaństwowcem, zarejestrowanym przez UNRWA i przebywającym stale na terenie objętym mandatem UNRWA. W stosunku do B. przebywającego od wielu lat na terenie Polski nie ma zastosowania klauzula wyłączająca przewidziana w zdaniu pierwszym art.1 D i nie może on zostać ipso facto uznany za uchodźcę. Społeczność międzynarodowa wyłączyła stosowanie Konwencji w stosunku do osób, które były uchodźcami w 1951 r., gdyż nie ulegało wątpliwości, że były to osoby, które stały się uchodźcami wskutek wojny palestyńsko-izraelskiej i zmuszone były do opuszczenia swoich domów. Regulacja ich położenia jako grupy wynikała z faktu, że ich doświadczenia były podobne. Nadanie na podstawie zdania drugiego art.1D Konwencji ipso facto statusu uchodźcy nie następuje dlatego, że skarżący znalazł się poza terenem objętym mandatem UNRWA. Konwencja wyraźnie stwierdza, że "z chwilą gdy taka ochrona lub pomoc zostanie z jakiejkolwiek przyczyny wstrzymana" otwiera się możliwość "korzystania z dobrodziejstw Konwencji". W ocenie Sądu taka sytuacja mogłaby wynikać z faktu zaprzestania lub ograniczenia działalności UNRWA i przez to wstrzymania pomocy dla Palestyńczyków. Sam jednak fakt zamieszkania poza obszarem mandatu UNRWA ma tylko taki skutek, że nie można uznać, że stosowanie Konwencji jest wyłączone w stosunku do skarżącego na podstawie zdania pierwszego art.1D. Reasumując cudzoziemiec może ubiegać się o status uchodźcy wyłącznie na podstawie ogólnych przesłanek z art. 1A Konwencji Genewskiej.