Polska - Naczelny Sąd Administracyjny, 18 lutego 1999, II OSK 247/08

Nieuzasadniony jest zarzut braku poprawnego (tj. dokonanego w języku ojczystym cudzoziemca) pouczenia o zasadach i trybie postępowania uchodźczego. Pouczenie to powinno być dokonane w języku zrozumiałym dla cudzoziemca i zawierać informacje o zasadach i trybie postępowania, o prawach strony i jej obowiązkach, o skutkach prawnych ich niewykonania oraz informacje o organizacjach pomagających uchodźcom. W toku postępowania wykonano obowiązek zaznajomienia strony z regułami postępowania. Skarżąca złożyła podpis we wniosku o nadanie statusu uchodźcy poświadczający dokonanie pouczenia, a ponadto zadeklarowała znajomość języka polskiego w stopniu pozwalającym na swobodne komunikowanie się. Przejawem realizacji ustawowego obowiązku pouczenia cudzoziemca jest także konstrukcja urzędowego formularza wniosku o nadanie statusu uchodźcy, która zawiera niezbędne pouczenia w zakresie: obowiązku powiadamianiu organu o zmianie miejsca pobytu oraz skutkach niedopełnienia tego obowiązku, a także o wymogach formalnych wniosku i skutkach braku odpowiednich elementów. Ponadto wszystkie rubryki wniosku opisane są w trzech językach, w tym w języku rosyjskim. Dotyczy to również wypisanych we wniosku zasadach i trybie postępowania. W tych okolicznościach, złożenie przez skarżącą podpisu pod oświadczeniem stwierdzającym, że została  pouczona rodzi domniemanie, że została ona wyczerpująco poinformowana o kwestiach mających znaczenie w postępowaniu. Chociaż, logicznie poprawne jest twierdzenie skarżącej, że złożenie podpisu pod oświadczeniem nie może być równoznaczne ze zrozumieniem przez nią pouczenia, to jednak nie oznacza to naruszenia prawa.

Przyznanie statusu uchodźcy z uwagi na ryzyko prześladowań ze strony podmiotów niepaństwowych wymaga wykazania, że pozostaje ono w związku z przyczynowymi powodami prześladowań wskazanymi w Konwencji. Warunek ten zostanie spełniony, jeżeli: a) pojawi się realne ryzyko prześladowań ze strony podmiotu niepaństwowego z przyczyn określonych w Konwencji, bez względu na powody braku ochrony wnioskodawcy ze strony państwa; b) gdy ryzyko prześladowań ze strony podmiotu niepaństwowego nie jest związane z Konwencją, ale niezdolność lub odmowa udzielenia ochrony przez państwo ma związek z Konwencją. Inaczej mówiąc, „jeżeli podmiotem dopuszczającym się prześladowań nie są organy władzy publicznej, nadanie statusu uchodźcy jest uzasadnione nie tylko wówczas, gdy obawa przed prześladowaniem wynika z przyczyn wskazanych w art. 1A pkt 2 Konwencji genewskiej, ale także, gdy te właśnie przyczyny powodują, że cudzoziemiec nie może uzyskać ochrony w kraju pochodzenia.”

Należy wyłączyć możliwość uznania, że grupę społeczną stanowią „kobiety podlegające przemocy domowej”, gdyż dana grupa musi być zdefiniowana bez odniesienia się do obawy przed prześladowaniem. Ustalenie, czy kobiety w Rosji stanowią grupę społeczną w rozumieniu Konwencji wymaga odniesienia się do ich aktualnej sytuacji. Oceniając stan uzasadnionej obawy nie sposób abstrahować od warunków w kraju pochodzenia. Brak jakichkolwiek ustaleń w tym zakresie jest tym bardziej rażący, że w toku postępowania skarżąca podnosiła, że nie miała dostępu do organizacji zajmujących się wspieraniem kobiet, zaś władze państwowe tolerują przemoc domową.